సాహితీ-యానం: సప్తశతి గాథలలో స్త్రీల వస్త్రధారణ

సప్తశతి గాథలలో స్త్రీల వస్త్రధారణ - part 11

(గాథ అంటే రమ్యంగా ఉండే చిన్న సంఘటన అని అర్ధం. గాథాసప్తశతి అనేది హాలుడు అనే రాజు ఒకటవ శతాబ్దంలో ఏడువందల గాథలను సేకరించి సంకలన పరిచిన గ్రంధం పేరు)

ప్రాచీన భారతదేశపు స్త్రీల వస్త్రధారణపై చరిత్రకారులకు ఈనాటికీ స్పష్టమైన అవగాహన ఏర్పడలేదు. లభిస్తోన్న పరస్పర విరుద్దమైన ఆధారాల వలన భిన్న అభిప్రాయాలు నెలకొని ఉన్నాయి.

1. వేదాలలో దేహానికి పై భాగంలో ధరించే వస్త్రాన్ని vasahantaram అని క్రిందిభాగంలో ధరించేదానిని paridhanam అనే ఉంది తప్ప స్త్రీపురుషులకు వేరు వేరు దుస్తులున్నట్లు చెప్పబడలేదు.

2. స్త్రీలు తమ నాభి కనిపించకుండా పాదాలవరకు ఉండే దుస్తులను ధరించాలని ధర్మశాస్త్రాలు (శంఖస్మృతి - క్రీపూ. 600-200) బోధించాయి.

3. క్రీపూ ఒకటో శతాబ్దానికి చెందిన తిరుక్కురళ్ లో "ఆ యువతి చనుధ్వయాన్ని కప్పుతోన్న వస్త్రం, మదమెక్కిన ఏనుగు కళ్లకు కట్టిన గంతల వలె ఉన్నది" (Kural No : 1087) అనే వాక్యం ద్వారా ఆనాటి స్త్రీలు తమ వక్షోజాలను రవికెలతో కప్పి ఉంచేవారని తెలుస్తుంది.

పైన చెప్పిన మూడు అంశాలకు విరుద్దంగా మధ్య, దక్షిణ భారతదేశ ప్రాచీన చిత్రాలు, శిల్పాలలో స్త్రీల వక్షద్వయం ఏ అచ్ఛాదనా లేకుండా ఉండటాన్ని గమనించవచ్చు. ఉదాహరణకు

* అజంతా కుడ్యచిత్రాలలో అనేక బొమ్మలలో స్త్రీలకు రవికెలు లేవు. (2nd century BC to 4 century AD)

* సాంచి స్తూపం పై ఉన్న స్త్రీ శిల్పాల పైభాగం నగ్నంగా ఉండి క్రిందిభాగంలో వడ్డాణం, చీరలాంటి అమరిక కనిపిస్తుంది. (1st Century BC)

* కొన్ని అమరావతి శిల్పాలలో కూడా స్త్రీ శరీర పైభాగం అనాచ్ఛాదితంగా ఉంటుంది (1st or 2nd century AD)

ప్రాచీన భారతీయ శిల్పాలు Top-less గా ఉండటంపై వివిధ ప్రతిపాదనలు చేయబడ్డాయి.

1. భారతదేశానికి ముస్లిములు రాకముందు ఆనాటి సమాజంలో అర్ధనగ్నంగా ఉండటం ఆక్షేపణీయం కాదని, అందుకనే ప్రాచీన భారతదేశపు వివిధ కళాకృతులలో స్త్రీ ప్రతిమలు అర్ధనగ్నంగా ఉంటాయని Cunningham అభిప్రాయపడ్డాడు. కానీ క్రీపూ ఒకటో శతాబ్దానికి చెందిన గాంధార బౌద్ధ శిల్పాలలో (Greeco-Roman Style) స్త్రీ మూర్తులు చీర, మోచేతులవరకూ ఉండే రవికెను కలిగిఉండటం, అయిదో శతాబ్దానికి చెందిన గంగామాత శిల్పం రవికెలాంటి పట్టీని ధరించిఉండటం లాంటి విషయాలు Cunningham వాదనను బలహీనపరుస్తాయి.

2. శిల్పాలు అర్ధనగ్నంగా చెక్కబడినా, వాటికి రంగులు లేదా సున్నం పూత దుస్తులను ఏర్పరచి ఉండచ్చని Havell ప్రతిపాదించాడు. అనేక శిల్పాలలో, ముడుతలతో, అల్లికలతో కూడిన చీర అకారము స్పష్టంగా కన్పిస్తుంది కానీ రవికెలు ధరించినట్లు ఉండదు. అందమైన కంఠాభరణాలు కూడా ఉంటాయి. సున్నంపూత అవసరపడదు. అంతే కాక అజంతా కుడ్యచిత్రాలలో స్త్రీల వక్షభాగం నగ్నంగా ఉంటుంది. ఆ లెక్కన Havell ప్రతిపాదన అర్ధరహితమని భావించవచ్చు.

3. సాంస్కృతికంగా రవికెలు, చీరలు ధరించటం ఉత్తర భారతీయ సంస్కృతి అని, దక్షిణభారత స్త్రీలు అక్కడి వాతావరణ ఉష్ణోగ్రతలకు, విశ్వాసాలకు అనుగుణంగా కొద్దిపాటి దుస్తులే ధరించేవారని ఒక వాదన బలంగా వినిపిస్తుంది. పద్దెనిమిదో శతాబ్దం వరకూ కేరళలో దేవుని ఎదుట తప్ప మరెక్కడా ఛాతీని కప్పిఉంచరాదనే విశ్వాసం కారణంగా- రాజవంశ స్త్రీలతో సహా అందరూ రవికలు ధరించకపోవటాన్ని దీనికి ఆధారంగా చెబుతారు.

4. కులీన వర్గ స్త్రీలు రవికలు ధరించేవారని క్రిందితరగతి స్త్రీలు శరీర పైభాగంపై ఏ ఆచ్ఛాదనము లేక నగ్నంగా ఉండేవారని మరొక వాదన కలదు. కేరళలో ఇరవయ్యవ శతాబ్ద ప్రారంభంలో కులీన స్త్రీలు రవికలు ధరించగా, దిగువతరగతి స్త్రీలు అర్ధనగ్నంగా ఉండేవారని ఈ వాదనకు ఆధారంగా చూపుతారు. భారతదేశం అంతా అలా జరిగి ఉంటుందా అని అనుకోవటానికి వీలుపడదు ఎందుకంటే చాలా అజంతా చిత్రాలలో రాజవంశ స్త్రీలు రవికలు లేకుండా కనిపిస్తారు. అశోకుడు, అతని భార్యలు అని చెప్పబడిన ఒక శిల్పంలో ఆ రాణులకు రవికలు లేవు. పదో శతాబ్దానికి చెందిన చోళ రాణుల శిల్పాలలో కూడా అనాచ్ఛాదిత చన్నులను చెక్కడం గమనించవచ్చు. మరణించిన వీరుల (వీళ్ళు ఎక్కువగా సామాన్య వ్యక్తులు కావొచ్చు) స్మృత్యర్ధం చెక్కిన వీరగల్లుల లోని స్త్రీ ప్రతిమలు కూడా రవికలు లేకుండానే ఉండటం ఆశ్చర్యం కలిగించకమానదు. స్త్రీలను ఈ విధంగా చెక్కడటం 17వ శతాబ్దం వరకూ కొనసాగింది.

మొత్తం మీద ఏ వాదనా సంపూర్ణమైన సత్యాన్ని ఆవిష్కరించదు. ప్రాచీన భారత స్త్రీల వస్త్రధారణ విషయంలో లిఖిత ఆధారాలు ఒకలా ఉంటే, శిల్పాలు, చిత్రాలకు సంబంధించిన ఆధారాలు మరొక లాగ ఉన్నాయి.

***

సప్తశతి గాథలు ఈ పీటముడిని విప్పటంలో కొంత సహాయపడతాయి. ఆ కాలంలో స్త్రీలు పొడవైన కొంగు ఉన్న చీరలు కట్టుకొన్నారని, కొందరు రవికలు ధరించగా మరికొందరు Top-less గా ఉండేవారని ఈ గాథలద్వారా స్పష్టంగా తెలుస్తుంది.

సుందరీ!

నీ ముఖారవిందాన్ని చీర కొంగుతో కప్పిఉంచకు

దేన్ని తాకితే ఎక్కువ సుఖమో

దినకరుడినే తేల్చుకోనీ!

నీ ముఖాన్నా, కమలాన్నా అనేది. (269)

ఇదొక చమత్కార గాథ. ఆమె ముఖం కమలం వలె ఉన్నది అని చెప్పటానికి, కమలాప్తునికే పరీక్ష పెడుతున్నాడీ గాథాకారుడు. పై గాథావర్ణనద్వారా ఆనాటి స్త్రీలు పొడవైన కొంగుకలిగిన చీరలను ధరించేవారని అర్ధమౌతుంది.

***

అందగాడా!

నీవు చంద్రుని అన్ని కళలను చూడాలనుకొంటే

ఆమె రవికను మెల్లమెల్లగా పైకి తొలగిస్తున్నప్పుడు

తన ముఖబింబాన్ని తదేకంగా గమనించు. (674)

ఆమె ముఖం చంద్రబింబం వలె ఉంటుంది అని ఎంతగడుసుగా చెపుతున్నాడీ ఈ ప్రాచీనకవి. చంద్రుడు ఒక్కో తిథిన ఒక్కో కళను కలిగి ఉంటాడు. పదహారు తిథులలో పదహారు కళలను ప్రదర్శిస్తాడు. వీటిని షోడశ కళలు అంటారు. పై గాథలో పున్నమినాటి చంద్రుని వలె ప్రకాశించే ఆమె ముఖం, రవికెను పైకి తొలగిస్తున్నప్పుడు చంద్రునిలా క్రమక్రమంగా తెరమరుగై పూర్తిగా రవికతో కప్పబడి అమావాస్యను తలపిస్తుంది అని అర్ధం చెప్పుకొనవచ్చును. ఆనాటి స్త్రీలు రవికెలు ధరించేవారని ఈ గాథ చెబుతుంది.

***

ఆ యువతి తన చన్నులను

యువకులకు మచ్చుకు చూపించటానికా అన్నట్లు

నీలంరంగు రవికెను కొద్దిగా తీసిన తలుపులా

కొంచెం తెరచి ఉంచింది (622)

బిగుతైన నీలిరంగు రవికె నుండి

బయటకు ఉబికి వచ్చిన ఆమె గుండ్రని పయోధరము

నీలి మేఘాల వెనుకనుంచి తొంగిచూసే

చంద్రబింబం వలె ఉన్నది. (395)

పై రెండు గాథల ద్వారా సప్తశతి కాలపు స్త్రీలు రవికెలు ధరించేవారని నిర్ధారించవచ్చును.

***

ఈ హోలీ పండుగ రోజున

రంగులు అద్దిన చన్నులతో

మద్యం ఎక్కువై ఎరుపెక్కిన కళ్ళతో

కలువపూవులు తురుముకొన్న జడతో

మామిడి చివురు దోపుకొన్న కొప్పుతో

ఓ యువతీ!

నువ్వీ గ్రామానికే ఒక శోభ. (826)

పై గాథ అనాటి సమాజంలోని ఓ ఆసక్తికర విషయాన్ని తెలియచేస్తుంది. మామిడి చివుర్లను చెవుల వెనుక ఉంచుకొనుట యువకులకు ఇచ్చే ఒక సంకేతం. మామూలు రోజులలో స్వైరిణిలను గుర్తుపట్టటానికి అదొక చిహ్నం. అందరూ హాయిగా ఆటపాటలతో క్రీడించే హోలీ రోజున మామిడి చివురు ధరించటం, సారాయి సేవించటం సాధారణం అనుకోవాలి. ఈ గాథలో రంగులు చల్లిన చన్నులు అన్న పదం ద్వారా ఆ స్త్రీ రవిక ధరించిలేదని భావించాలి.

పండగ కొరకు దంచుతున్న పిండి ఎగిరిపడి

తెల్లగా మారిన ఆమె చన్నులు రెండూ

కలువపూవు లాంటి ఆమె మొఖం నీడలో

ముడుచుకు కూర్చున్న హంసల్లా ఉన్నాయి (626)

పై వర్ణన ముందు ఆముక్తమాల్యదలోని "పిండీకృత శాటులన్" పద్యం వెలవెలపోతుంది. ఈ గాథద్వారా ఆ యువతి రవిక ధరించలేదని నిర్ధారించవచ్చును.

***

సప్తశతిలో చాలా గాథలలో వక్షోజాలను వర్ణించినా పైన ఉదహరించిన గాథలలో ఆరుబయట Top-less స్థితి స్పష్టంగా చెప్పబడింది.

స్త్రీలు రవిక ధరించాలా వద్దా అనేది ఒకప్పుడు ఐచ్చికంగా ఉండేదని భావించవచ్చు. ప్రాంతాన్ని, కాలాన్ని (శీతాకాలం), ఆర్ధిక స్థోమతను, అవసరాలను (బిడ్డకు పాలు ఇవ్వటం, విటులను ఆకర్షించటం) బట్టి ఆనాటి స్త్రీలు వివిధరకాల వస్త్రధారణ చేసుకొని ఉంటారు. అంతే కాక శిల్పాలు, చిత్రాలలో కళాసౌందర్యం ఉట్టిపడటానికి అర్ధనగ్నంగా చిత్రించి ఉండవచ్చునన్నది కూడా కాదనలేం.

బొల్లోజు బాబా