atherosclerosis

కలలు, కన్నీళ్ళు
రక్తనాళాల గోడలపై పేరుకొంటాయి
ఇరుకుసందులలోంచి
జీవితం
భారంగా కదులుతూంటుంది
తననీడల్లోకే కూలిపోయే
పాట
.
బొల్లోజు బాబా

తెలుగు పదానికి పట్టం కట్టిన నీటు పాట

Tango, Swing, Flamenco లాంటి పాశ్చాత్య నృత్యరీతులు మీకేమైనా తెలుసా అని హీరో ధ్వయాన్ని ఒక బ్రిటిష్ అధికారి ఎద్దేవా చేసినప్పుడు మా ఆట పాట దేశివాళీ నాటు టైపు అని చెప్పటం ఈ పాట సందర్భం.
ఇది సంప్రదాయ నృత్యంరూపకం కాదు. భరతనాట్యమో, కూచిపూడో బాక్ గ్రౌండ్ గా ఉండటానికి. ఫక్తు గ్రామీణ నేపథ్యంతో సాగే నాటు వ్యక్తీకరణ. దర్శకుని ఊహలో ఈ సందర్భంలో నృత్యం ఇలా ఉండాలని ఒక ఊహ ఉండే ఉంటుంది. దానికి తగ్గట్టుగా సంగీత దర్శకుని వద్ద పాట బాణీ కట్టించుకొని ఉంటాడు. తదనుగుణంగా గీతరచన సాగింది.
నేడు ఈ గీతరచనకు ఆస్కార్ రావటం అనేది తెలుగుభాషకు దక్కిన అత్యంత అరుదైన గొప్ప గౌరవం. ఈ నేపథ్యంలో గీతరచయిత శ్రీ చంద్రబోస్ గారికి అభినందనలు, శుభాకాంక్షలు.
***
పొలం గట్టు దుమ్ములోన పోట్ల గిత్త దూకినట్టు
పోలేరమ్మ జాతరలో పోతరాజు ఊగినట్టు
కిర్రు సెప్పులేసుకుని కర్రసాము సేసినట్టు
మర్రిసెట్టు నీడలోన కుర్రగుంపు కూడినట్టు
ఎర్రజొన్న రొట్టెలోన మిరప తొక్కు కలిపినట్టు
పోట్లగిత్త, పోతరాజు, కర్రసాము కుర్రగుంపు, మిరప తొక్కు ఇవన్నీ ఒక అనియతమైన శక్తికి, ఆవేశానికి, ఉద్రేకానికి ప్రతీకలు. అక్కడ హీరో ధ్వయం కూడా అలాంటి అపరిమితమైన కట్టుబడని బలిమికి, సామర్ధ్యానికి సంకేతమని చెబుతున్నాడు కవి. పోట్లగిత్త, పోతరాజు, కిర్రుసెప్పులు, పోలేరమ్మ జాతర, కర్రసాము, జొన్నరొట్టె, మిరపతొక్కు తెలుగు వారి సంస్కృతి సంప్రదాయాలకు చిహ్నాలు. వీటి ద్వారా స్థానికత యొక్క ప్రాధాన్యాన్ని, చాటుతున్నాడు కవి.
పచ్చి మిరప లాగ పిచ్చ నాటు
నాటు నాటు నాటు
విచ్చు కత్తి లాగ వెర్రి నాటు
గుండెలదిరిపోయేలా డండనకర మోగినట్టు
సెవులు సిల్లు పడేలా కీసు పిట్ట కూసినట్టు
ఏలు సిటికెలేసేలా యవ్వారం సాగినట్టు
కాలు సిందు తొక్కేలా దుమారం రేగినట్టు
ఒల్లు సెమటపట్టేలా వీరంగం సేసినట్టు
హీరో ధ్వయం పాడే పాట ఆడే ఆట-పచ్చిమిరపలా ఘాటైనదని, విచ్చుకత్తిలా పదునైనదని, భీకరంగా డండనకర అంటూ కదంతొక్కుతుందని, చెవులు మోతెక్కించే కూత అని, చిటికలేయించే యవ్వారమని, చిందులేయించే దుమారమని, చమటపట్టించే వీరంగమని వివిధ ఉపమానాలతో వాటి బాహ్య అంతఃస్వరూపాలను కళ్ళకు కట్టిస్తాడు కవి.
యవ్వారం, వీరంగం, పచ్చిమిరప, కాలుసిందు లాంటివి స్వచ్ఛమైన తెలుగు పల్లె పదాలు. వీటిని అంతర్జాతీయ వేదికపైకి ఎక్కించటం గొప్ప గౌరవపాత్రమైన విషయం.
భూమి దద్దరిల్లేలా వొంటిలోని రగతమంతా రంకెలేసి ఎగిరేలా
దుమ్ము దుమ్ము దులిపేలా లోపలున్న పానమంతా
దుముకు దుముకులాడేలా దూకేయరో సరాసరి
ఇవి చివరి పంక్తులు. పాటలోని ఉద్వేగాన్ని పతాకస్థాయికి తీసుకెళ్ళే వాక్యాలు. భూమి దద్దరిల్లాలట. రక్తమంతా రంకెలెయ్యాలట. దుమ్ముదులిపేలా దూకేయ్యాలట. నిజానికి ఆ పాట చిత్రీకరణ ఈ మూడు మాటల ఇరుసుపై ఆధారపడి నడవటం గమనించవచ్చు.
ఇది చిత్ర దర్శకుడు, సంగీత దర్శకుడు ముందుగానే సిద్ధంచేసిన గీత ఆత్మస్వరూపం కావొచ్చు.
నీకు నాట్యమేం తెలుసు అని సవాలు విసిరిన బ్రిటిష్ అధికారికి- మా ఆటపాట సాల్టు పెప్పరు చల్లుకొనే చప్పిడి కూడు కాదు - మా ఆట పాట వీరంగం ఆడే పోట్లగిత్త, విసిరిన విచ్చుకత్తి, రంకెలేసే రక్తం, మిరపతొక్కులా ఊరనాటు అంటూ సమాధానం ఇవ్వటం - అత్యంత ప్రతిభావంతంగా చిత్ర కథ ఆత్మలో గీతాన్ని మిశ్రితము చేయటమే. ఇది గీతరచయిత ప్రతిభ.
నేడు ఏ అంశానికైనా పరస్పరవిరుద్ధమైన వాదనలు రావటం సహజంగా మారిపోయింది. ఈ పాట ఆస్కార్ అందుకోవటం పట్ల కూడా - లాబీయింగ్ పనిచేసిందని, సినీ గీతంలో సాహిత్యం ఏముంటుందని, తెలుగులో ఇంతకన్న ఎన్నో గొప్పపాటలున్నాయని వివిధ సన్నాయి నొక్కులు వినిపిస్తున్నాయి.
ఏది ఏమైనా చరిత్ర "గమ్యాలను" మాత్రమే రికార్దు చేస్తుంది.
తెలుగు సినీ సాహిత్యానికి అంతిమ గమ్యమైన ఆస్కార్ అవార్డును దక్కింపచేసిన శ్రీ చంద్రబోస్ చరితార్ధుడు.
ఆయనకు అభినందనలు, శుభాకాంక్షలు
బొల్లోజు బాబా

తొలి ప్రేమ

మిట్టమధ్యాహ్నం
ఇంటిలో అందరూ కునుకు తీసేవేళ
కోతి ఒకటి
వంటింట్లో చొరబడి
అన్నంకుండను ఎత్తుకొని పోయి
చూరుకిందకు చేరి
కొన్ని మెతుకులు కతికి
అక్కడే విడిచి ఎటో వెళిపోయింది
కోతేమో యవ్వనమట
అన్నంకుండ తొలి ముద్దట….
.
బొల్లోజు బాబా
13/3/23

తమసోమా ……..

కొండపైన ఒక పెద్ద మర్రి చెట్టు
దానినీడలో నాలుగురాతి స్తంభాల నడుమ
చిన్న శిథిలాలయం
ప్రాంగణంలో గంట, నందీ.
నీలాకాశంలో కదిలే కొంగల వెనుక
కదలని మెత్తని మేఘాలు
అన్నిటి మధ్యా శ్రావ్యమైన అన్యోన్యత
దూరంగా పశ్చిమంలోకి
ఒంటరిగా జారిపోయే సూరీడు

ఏటవాలు కిరణాలు పడిన
ప్రతీదీ ఆ ఒంటరితనంలోకి కూలుతుంది.

ఇక ఒంటరి కొండ
ఒంటరి మర్రిచెట్టు
ఒంటరి శిథిలాలయం
కొంగల గుంపు
మేఘాలు మిగులుతాయి.

సూర్యుడు మరలా ఉదయించేవరకూ
ఈ ప్రపంచం ఏకాకితనాన్ని తొడుక్కొని
రాత్రికలుగులో దాక్కొని తమస్సునుంచి వెలుగువైపు
నడిపించమని తపస్సు చేస్తుంది.
శిథిలాలయపు శివుడు కూడా
తన అర్ధభాగంలో దేహాన్ని దాచుకొంటాడు
.
బొల్లోజు బాబా

Abandoned parents…..

చలికి ఒణికే దేహంతో అతను
చేతులు చాతీచుట్టూ కప్పుకొని ఆమె
నిన్నటివరకూ దారికి చెరో వైపు
నడుచుకొంటూ వెళ్ళిన ఆ అపరిచితులు
నేడు
ఒకరిచేతుల్లో ఒకరు వేళ్లు పెనవేసుకొని
శరీరాలు దగ్గరగా చేర్చి నడుస్తున్నారు
చలి గాలులకు నాని
ఉబ్బిపోయిన మెత్తని చీకటి
నాలుగువైపుల నుండీ కమ్ముకొనే వేళ
మనిషిని మనిషిలోకి తెరిచే
సహజీవనమనే కావ్యాన్ని
వాళ్ళిద్దరూ కలిసి ఆవిష్కరించుకొన్నారు

బొల్లోజు బాబా

పై కవితను హిందీలోకి అనువదించారు శ్రీ గణేష్ రామ్ గారు.  వారికి ధన్యవాదములు

त्यक्त पितर

शीत के मारे कांपते शरीर से वह

हाथों से वक्ष आवलयित कर वह

कल तक रास्ते के दोनों तरफ चलते जा रहे 

वे दोनों अजनबी

आज

एक दूसरे के हाथों की उंगलियों को   समेटकर

तन बदन को पास  सटाकर चल रहे हैं

ठंडी हवाओं में भीगकर

फूली नर्म मुलायम अंधियारी

चारो तरफ से उमड़ आने की बेला

उन दोनों ने मिल जुलकर

इंसान को इंसान के अंदर खोलनेवाला

सहजीवन काव्य आविष्कृत किया 

బొల్లోజు బాబా గారి Abonded parents కి హిందీ అనువేదం

సమూహం లోకి వారిని స్వాగతిస్తూ

అశోకుడు – ఏకపాత్రాభినయం, రచన శ్రీ అద్దంకి కేశవరావు, పుస్తక పరిచయం

ఈ రోజు కొత్తపేటలో కళాసాహితి వారి ఆధ్వర్యంలో ఉగాది సాహిత్య సభజరిగింది. ఈ సభలో కీ.శే. శ్రీ అద్దంకి కేశవరావు గారు రచించిన అశోకుడు ఏకపాత్రాభినయ పుస్తకపరిచయం చేసాను. తదనంతరం జరిగిన కవిసమ్మేళనంలో కవితచదివాను. ఈ కార్యక్రమాన్ని శ్రీ గిడ్డి సుబ్బారావుగారు నిర్వహించారు. ఆ కార్యక్రమానికి సంబంధించిన ఫొటోలు, ప్రసంగ పాఠము.
.
అశోకుడు – ఏకపాత్రాభినయం, రచన శ్రీ అద్దంకి కేశవరావు, పుస్తక పరిచయం
.
భారతదేశ ప్రాచీనచరిత్ర స్పష్టంగా లభించదు. ప్రజలందరూ సమాన హక్కులతో, కలిసిమెలసి, భిన్నవిశ్వాసాలను పరస్పరం గౌరవించుకొంటూ అహింసామార్గంలో జీవించాలని చెప్పిన బౌద్ధాన్ని హిందూ, ముస్లిమ్ మతాలు సంపూర్ణంగా విస్మరించాయి. పంతొమ్మిదో శతాబ్దపు ప్రారంభంలో James Prinsep, Vincent Smith, Alexander Cunningham లాంటి బ్రిటిష్ చరిత్రకారులు బౌద్ధ మత అవశేషాలను తవ్వి వెలికితీసే వరకూ అశోకుడు ఎవరు, ఎలాంటి వ్యక్తి, ఏంబోధించాడు లాంటి సమాచారం ఉండేది కాదు .
ఇరవయ్యోశతాబ్దప్రారంభం నుంచీ బౌద్ధం గురించి, అశోకుడి గురించి రచనలు రావటం మొదలైంది. అలా తెలుగులో బౌద్ధంపై రచనలు చేసిన తొలితరం రచయితలలో శ్రీ అద్దంకి కేశవరావు గారు ముఖ్యులు. నిజానికి కోనసీమలో అశోకుని పాలనలోనే బౌద్ధమతం వెల్లివిరిసింది. దీనికి అశోకుని కుమార్తె సంఘమిత్రచే నిర్మించినదిగా చెప్పబడే ఆదుర్రు స్తూపం ప్రముఖ సాక్ష్యంగా నిలుస్తుంది.
.
1. ఇతివృత్తం
.
ఒకే నటుడు ఒకే పాత్రను రంగస్థలంపై అభినయించే ప్రక్రియను ఏకపాత్రాభినయం అంటారు. అశోక చక్రవర్తి కళింగయుద్ధ సమయంలో జరిగిన ఘోర రక్తపాత దృశ్యాలను చూసి హృదయం ద్రవించి బౌద్ధమతాన్ని స్వీకరించటాన్ని ఇతివృత్తంగా తీసుకొని శ్రీ అద్దంకి కేశవరావు అశోకుడు ఏకపాత్ర రచించారు.
ఒక చక్రవర్తి యుద్ధం వల్ల కలిగే భీభత్సాన్ని గుర్తించి అహింసవైపు నడవటం అనేది మానవజాతి చరిత్రలో అత్యంత గొప్ప మానవీయ విలువలు కలిగిన ఉదంతం.
ఈ మొత్తం ఘట్టం BCE 260 లో వేయించబడిన అశోకుని 13 వ రాతి శాసనంలో విపులంగా ఉంది. ఇవి శాసనవాక్యాలు
.
"కళింగ యుద్ధంలో లక్షమంది చంపబడ్డారు. లక్షన్నరమంది బందీలుగా తరలించబడ్డారు. ఇంకా ఎంతో మంది చనిపోయారు. రాజ్యాన్ని జయించే క్రమంలో లక్షలమంది ప్రజలు బలవంతంగా చంపబడటం, తరలించబడటం, చనిపోవటం దేవానాం ప్రియుని బాధించాయి.
తమకు అత్యంతప్రియులగు స్నేహితులు, పరిచితులు, సహచరులు, బంధువులకు కలిగే బాధ తమకును బాధయే అగునట్లు దేవానాం ప్రియుడు కూడా మిక్కిలి శోకించుచున్నాడు. ఇతరులకు బాధకలిగించకూడదని, వారిని చంపకూడదని దేవానాంప్రియుడు కోరుకొనుచున్నాడు. ఇంతకుముందు కలిగిన జయముచాలును. క్రొత్తదేశములను జయింపనక్కరలేదు. ఈ సంగతి నా పుత్రులు, పౌత్రులు పాటిస్తారని ఈ శాసనమును లిఖింపచేయుచున్నాను"
కళింగయుద్ధం వలన విరాగియై అశోకచక్రవర్తి బౌద్ధదమ్మాన్ని స్వీకరించాడనటానికి పై శిలాశాసనం గొప్ప చారిత్రిక ఆధారం.
.
భారతదేశ చరిత్రను మలుపుతిప్పిన ఘటనకు కళారూపమే శ్రీ అద్దంకి కేశవరావు రచించిన అశోకుడు-ఏకపాత్ర.
.
2. సంవిధానం
ఈ ఏక పాత్రను మూడు అంకాలుగా విభజించుకొనవచ్చును. (క్షతగాత్రుడు, ఉపగుప్తుడు పాత్రలు తెరవెనుకనుంచి వాయిస్ ఓవర్ గా వచ్చే పాత్రలు)
మొదటి అంకంలో కళింగయుద్ధానంతరం ఆ యుద్ధంలో గాయపడిన ఒక కళింగవీరుడు అశోకుని వద్దకు వచ్చి-అశోకభూపతీ నీ రణపిపాస ఫలితంగా ఏర్పడిన పీనుగుల పెంటలను చూసుకొని ఆనందించు ... ఆనందించు…. అని నిందిస్తూ నిష్క్రమిస్తుంది. ఈ పాత్ర అశోకుని మనస్సులో అంతర్మధనాన్ని కలిగిస్తుంది.
రెండవ అంకంలో - యుద్ధభీభత్సం పట్ల అశోకునికి కలిగిన అశాంతి, నిర్వేదం అద్భుతంగా పలికిస్తారు రచయిత శ్రీ అద్దంకి కేశవరావు. ఉదాహరణకు ఈ వాక్యాలు చూడండి....
//ఎచ్చటచూచినను నెత్తుటిమడుగులు, తెగిపడిన హస్తములు! పాదములు! ముంజేతులు! మొండెములు! తొళ్ళెములు! శీర్షంబులు!....ఎంతభీకరముగనున్నదీ రణరంగము!
పై దృశ్యాలనుచూసాకా అశోకునిలో అపరాధనాభావన పెల్లుబికి ఈ యుద్ధం ద్వారా తానెంత ఘోరకార్యానికి ఒడికట్టాడో అర్ధమౌతుంది. ఆ సందర్భంలో రచయిత పలికించిన మాటలు మొత్తం ఏకపాత్రకే ఆయువుపట్టుగా ఉంటాయి. చక్కని అభినయం, గంభీరమైన వాచకం ఉన్న నటుడి చేతిలో ఈ వచనం పడితే అద్భుతంగా రాణిస్తుంది.
// నాయొక్క కీర్తి కొరకు.... నాయొక్కని వంశ ప్రతిష్టకొరకు.... నాయొక్కని జాత్యున్నతి కొరకు...ఎందరినెన్ని విధముల హింసించితినో..... వీరోత్తంసులు, ధీరోదాత్తులు స్వాజాత్యభిమానులు, స్వదేశభక్తులు, స్వారాజ్య స్వతంత్ర రక్షణ దీక్షా పరతంత్రులు నైన కళింగులను తుదముట్టించితిని కదా.... ఎందుకు ఈ పీనుగుల పెంటనేలుటకా... ఈ శ్మశాన రాజ్యపట్టాభిషిక్తుండనై కులుకుటకా!
- ఇంతటి విచక్షణా రహితంగా ఇన్ని లక్షల ప్రాణాలను పొట్టన పెట్టుకొన్న నీకు ప్రాయశ్చిత్తం లేదు, నీకు సద్గతులు లేవు, నీవు నశింపవలసినదే .... నశింపవలసినదే అంటూ తనలో తాను తర్కించుకొంటూ అశోకచక్రవర్తి తూలి స్పృహతప్పి పడిపోతాడు.
ఇక మూడవ అంకంలో అప్పటికే ప్రసిద్ధుడయిన బౌద్ధావలంబి ఉపగుప్తుని ఆశ్రమంలో కళ్ళుతెరిచి ఆ బుద్ధభగవానుని శరణుజొచ్చెద అంటూ బౌద్ధాన్ని స్వీకరించటంతో ఏకపాత్ర ముగుస్తుంది.
ఈ రచన ఆద్యంతం గంభీరమైన వచనంతో, ప్రౌఢమైన భాషా పటిమతో, ఒడలు జలదరించే సన్నివేశ చిత్రణలతో ఎంతో ఆర్థ్రంగా సాగుతుంది.
***
భారతదేశ చరిత్రలో అశోకుని పాత్ర చాలా గొప్పది. చారిత్రికంగా అశోకునితోనే భారతదేశంలో వ్రాత యుగం మొదలైంది. (అంతకు మునుపు సింధులోయనాగరికతలో ఒక లిపి ఉన్నప్పటికీ దానిని ఇప్పటికీ ఎలా చదవాలో తెలియదు.) అశోకుడు దేశం నలుచెరగులా సుమారు ఎనభైవేల వివిధ శాసనాలను ప్రాకృత బ్రహ్మి లిపి లో వేయించాడు.
బ్రహ్మి లిపిని James Prinsep డీకోడ్ చేసాకా ఒక గొప్ప ప్రాచీన ప్రపంచం మనముందు ఆవిష్కృతమైంది. బౌద్ధ, జైన వాజ్ఞ్మయాలు ద్వారా భారతదేశ నిజమైన ప్రాచీనచరిత్ర తెలిసింది. అశోకుడు వేయించిన శాసనాలు భారతదేశపు- తూర్పున నేటి బంగ్లాదేష్, పశ్ఛిమాన నేటి ఆఫ్ఘనిస్తాన్, ఉత్తరాన కాశ్మీరు దక్షిణాన ఆంధ్రప్రదేష్, కర్ణాటకల వరకూ విస్తరించి ఉన్నాయి. అశోకుని శాసనాలు దొరికినంతమేరా ఒకప్పడు బౌద్ధం పరిఢవిల్లిన నేలగా గుర్తించవచ్చు. ఆ విధంగా అశోకునికి భారతదేశ చరిత్రలో ఉన్న స్థానం చెరపలేనిది.
నేడు భారతదేశంలో బౌద్ధమతం పునరుత్తేజం పొందుతున్నది. మేధావులు బుద్ధుని బోధనలోని అంతఃస్సారాన్ని గ్రహించారు. అసంఖ్యాకమైన దళితబహుజనులు తమ మూలాలు బుద్ధిజంలో ఉన్నాయని గ్రహిస్తున్నారు.
ఈ రచన 50 ఏళ్ల క్రితం రచించబడినదని రచయిత కుమారుడు శ్రీ అద్దంకి బుద్ధ చంద్రదేవ్ ఈ పుస్తకానికి రాసిన ముందుమాటలో అన్నారు.
అప్పటికి తెలుగులో బుద్ధిజంపట్ల నేడు ఉన్నంత విస్తృతమైన అవగాహన లేదు. ఆ రోజుల్లోనే- బౌద్ధం యొక్క విశిష్టతను గుర్తించి, ప్రచారంచేసిన కేశవరావు చరితార్ధులు. చిరస్మరణీయులు.
ఈ నేపథ్యంలో కేశవరావు రచించిన ఈ పుస్తకాన్ని పునర్ముద్రించటం ఎంతైనా ముదావహం. అభినందనీయం.
.
పుస్తకం లభించు చోటు
శ్రీ అద్దంకి బుద్ధ చంద్రదేవ్, ఫోన్: 9989244202
.
బొల్లోజు బాబా
18/3/2023

Puranaanuru - 186

ధాన్యం ప్రాణం కాదు
నీరూ కాదు
ఈ సువిశాల ప్రపంచానికి
రాజే ప్రాణం
"నేనే ఈ ప్రపంచానికి ప్రాణం"
అనే తెలుసుకొనే బాధ్యత కూడా రాజుదే -
.
Puranaanuru Tamil sangam literature – Number 186 – BCE 1st centuary
బొల్లోజు బాబా

ఫ్రాగ్మెంట్

ఈ నిస్సారమైన ఖాళీతనాన్ని
ఏది పూరించగలదు?
పదాలు, కలలు, కన్నీళ్ళు?
అకస్మాత్తుగా
ఈ రికామీతనపు లోయలోంచి
ఒక తెల్లపావురం పైకి లేచింది
దాని ముక్కున
ఆకుపచ్చని ఒలివాకొమ్మలాంటి
కవితా వాక్యం
బొల్లోజు బాబా

పురనానూరు 181

నా ఇంటి స్తంభాన్ని ఆనుకొని నిలిచి
“నీ కొడుకు ఎక్కడ” అని అడుగుతున్నావు
వాడెక్కడ ఉన్నాడో నాకు తెలియదు
అతనికి జన్మనిచ్చిన ఈ గర్భం ఒక కొండ గుహ
పులి కొంతకాలం ఇక్కడ నివసించి వెళిపోయింది
ఎక్కడో ఏదో యుద్ధభూమిలో అతను నీకు దొరుకుతాడు
.
Puranaanuru Tamil sangam literature – Number 86 – BCE 1st centuary
బొల్లోజు బాబా