సాహితీ-యానం: ప్రాచీనసాహిత్యంలో ఋతువర్ణనలు

హేమంత ఋతువు/Early Winter 1
చలిమొదలయ్యే ఋతువు ఇది. మంచు కురుస్తుంది. మార్గశిర, పుష్యమాసములు. ఆంగ్ల నెలల ప్రకారం నవంబరు నుండి జనవరి మధ్యలో ఉండే కాలం. పంటలు చేతికి రావటంచే సంక్రాంతి పండుగ జరుపుకొంటారు. చలికాలం కనుక ప్రేమికులు ఒకరి వెచ్చదనాన్ని మరొకరు పంచుకొనేందుకు ఇష్టపడే కాలం ఇది.

1.
హేమంత ఋతువు రాకతో
లొద్దుగ చెట్లు పుష్పించాయి
వరిపైరు కోతకు వచ్చింది
సన్నగా పడుతోన్న మంచుకు
కలువలు వాడిపోతున్నాయి
కొత్తచిగుర్లతో పచ్చదం వికసిస్తోంది.
(ఋతుసంహారం – 4.1)

2.
నేలపై తివాచి కప్పినట్లున్నాయి
జింకలు గుంపులు గుంపులుగా సంచరిస్తున్నాయి
జక్కవ పక్షులు మనోహరంగా కూస్తున్నాయి
ఈ హేమంతఋతు సౌందర్యం ఎంత రమణీయం!
(ఋతుసంహారం – 4.8 )

3.
స్త్రీలు కడియములు, వడ్డాణములు వంటి
లోహ ఆభరణాలను , పలుచని వలువలను
ధరించటానికి ఇష్టపడటంలేదు
చలి ప్రారంభమైనది కదా!
(ఋతుసంహారం – 4.3)

4.
ప్రేమసయ్యాటలో
సువాసనలు చిందించటానికి స్త్రీలు
దేహానికి మానుపసుపు పూసుకొని
చెక్కిళ్లపై కస్తూరితో మకరికా పత్రములు దిద్దుకొని
కురులకు నల్ల అగరు ధూపం వేసుకొని
ఉత్సాహముగా తయారవుతున్నారు
(ఋతుసంహారం – 4.5)
(మకరికా పత్రములు – Tattoos)

5.
చలికాలం
గుడిబయట ఒక బాటసారి
ఆరిపోయిన చలిమంట కుప్పను
ఎలుగ్గొడ్డుగా భ్రమించి
దూరంగా ఉండి కర్రతో పొడుస్తున్నాడు
(గాథాసప్తశతి – 2.9)

6.
పీలికలైన పాతకంబళి కప్పుకొని
పిడకల పొగ కంపు కొడుతూ
పొగచూరి నల్లబడిన దేహంతో
చలికి ఒణుకుతూ కనిపించే అతనిని
నిరుపేద అని ఇట్టే గుర్తుపట్టొచ్చు
(గాథాసప్తశతి -329)

7.
వాళ్ళు ముందే చెప్పారు
బండ రాయి లాంటి వక్షస్థలం కలిగిన అతను
ఎత్తైన పర్వతాలపై ఒత్తుగా పెరిగే కలువలు ఉండే చోటికి
వెళిపోతాడని, ఇక్కడ ఉండడని
మదపుటేనుగు చెవుల వలె ఊగే
మహావృక్షాల పత్రాలను
తొలిమంచు పడే ఈ ఋతువులో
చల్లని ఉత్తరగాలులు మెత్తగా స్పృశించేవేళ
నా చెంతన అతను లేకపోవటం
నాకెంతో దుఃఖకరంగా ఉంది
Kuruntokai 76

8.
మినువుల పంట పూతకొచ్చింది
వాని తొడిమెలు ఎర్రగా అడవి కోకిల
కాళ్లవలె మెరుస్తున్నాయి
జింకల గుంపొకటి చేలోపడి పంటను మేస్తూంది
సన్నగా మంచుకురుసే ఈ ఋతువు కలిగించే తాపం
తీరాలంటే అతని బిగికౌగిలే మందు.
Kuruntokai 68

9.
నా ప్రియుడు నా వెనుక నిలుచుని
నా కురులను సవరించేవాడు
నా కనుల నీరు తుడిచి ఓదార్చేవాడు
సఖీ! అతనికి ఏమయిందిప్పుడు?
రైతులు రెండవపంటకూడా తీసేసారు
చిక్కుడు పాదులు కూడా
పుష్పించ సాగాయి
చలికాలం సన్నగా మొదలైంది
అతను ఇంకా ఇంటికి చేరలేదు
సఖీ! అతనికి ఏమయింది?

Kuruntokai 82

10.
చలిగాలులు మొదలయ్యాయి
మల్లెలు పూచే కాలం
కొలనుల్లో కలువలు అదృశ్యమయ్యే రోజులు
భర్తలు ఎన్ని తప్పులు చేసినా మన్నించి
అతని కౌగిలిని చేరుతున్నారు భార్యలు
పెరిగే చలిని తప్పించుకొనేందుకు

(ఋతుసంహారము 5.6)

11.
రైతులవద్దకు బాటసారులు ఎండుగడ్డికొరకు వచ్చి
వారిని బతిమాలుతూ పొగుడుతూంటే ఉప్పొంగిపోయి
ఉదారంగా దానం చేసి
రాత్రిపూట నెమరువేసుకొనే పశువులనుంచి వచ్చే
వేడి శ్వాసలలో వెచ్చదనాన్ని పొందుతారు వారు.
కనురెప్పల వెంట్రుకలపై మంచుబిందువులతో
వీపున ఆవపూలతో శోభిల్లే నందీశ్వరునిపై
ప్రాతఃకాలపు తొలి కిరణాలు పడి పల్లె తెల్లవారుతుంది.
(విద్యాకరుని సుభాషిత రత్నకోశ -297)

12.
పొలంలో ఒక మూల కుందేళ్ల జంటను చూడగానే
రైతులు తోటివారిని ఆనందంతో పిలుస్తూ, కేకలు వేసుకొంటూ
కర్రలు, కొడవళ్ళు, పంగల కర్రలు చేతబూని
పంటకోయటం మానేసి వాటి వెనుక పరిగెట్టారు
(విద్యాకరుని సుభాషిత రత్నకోశ -300)

13
చలికాలం వేడిగా ఉంటుందని కలువలకు తెలుసు
ఎందుకంటే అది వాటిని వడలిపోయేలా చేస్తుంది.
కొందరు ఎంత తమ నిజస్వరూపాన్ని దాచిపెట్టేందుకు
ప్రయత్నించినా వారి చర్యలను దాయలేరు

గాథాసప్తశతి – 686

14.
ఇది వరకు నా స్నేహితురాలు
నీకు పచ్చి వేపపండు ఇచ్చినప్పటికీ
చాలా తియ్యగా ఉంది అనేవాడివి
ఇప్పుడు
పరంపు కొండలపై పారే
పుష్యమాసపు సెలయేటి చల్లటి నీటిని ఇస్తే
వేడిగా ఉన్నాయని, మురికిగా ఉన్నాయని
ఒంకలు పెడుతున్నావు
నువ్వు మారిపోయావు!

Kurunthokai 196
(Parambu Mountains)
(విడిచివెళిపోతున్న నాయకునితో నాయిక చెలికత్తె అంటున్న మాటలు)

15..
కమ్ముకొన్న దట్టమైన మంచుకారణంగా
సూర్యుడు ఉదయించిన సంగతి
పక్షుల కిలకిలారావాల ద్వారా మాత్రమే
తెలుస్తోంది
(అజ్ఞాత సంస్కృత కవి)

16.
అతను నన్ను పెండ్లాడినట్లు సాక్ష్యం తెమ్మంటే
ఎక్కడినించి తేను? అతనే సాక్షి.
ఆ... గుర్తొచ్చింది
కందిజువ్వలాంటి నన్నని పొడవైన ఆకుపచ్చని కాళ్ళతో
ఏటిఒడ్డున నిలుచున్న కొంగ ఒకటి ఆ సమయంలో
మమ్మల్నే తదేకంగా చూసింది.
(Kurunthokai-25)

17
ఓ పురుషోత్తముడా!
నీ కీర్తి
శీతాకాలపు రాత్రుల వలె దినదిన ప్రవర్ధమానమగుగాక!
నీ బంధుజనులకు
శీతాకాలపు సూర్యుని వలె గొప్ప ఆనందాన్ని ఇచ్చెదవుగాక!
నీ చుట్టూ ఉండే దుర్జనులకు
శీతాకాలపు చన్నీటి వలె భయం పుట్టించెదవుగాక!
నీ శత్రువులు
శీతాకాలపు కలువలవలె కృశించిపోయెదరు గాక!
(Mahasubhashita sangra 5165)

18.
చలికాలం గొప్పతనం చూడు!
చెరువు నీరు కూడా చలికి భయపడి
దళసరి తెల్లని దుప్పటి కప్పుకొన్నట్లు
దట్టమైన మంచు పొర

(Mahasubhashita sangra 3)

.
అనువాదం: బొల్లోజు బాబా
ఇంకాఉంది