గాథాసప్తశతి - 7

 గాథాసప్తశతి  - 7

{గాథ అంటే రమ్యంగా ఉండే చిన్న సంఘటన అని అర్ధం.  గాథాసప్తశతి అనేది హాలుడు అనే రాజు (శాతవాహనుడు) ఒకటవ శతాబ్దంలో ఏడువందల గాథలను సేకరించి సంకలన పరిచిన గ్రంధం పేరు. ఈ గాధలలో ఆనాటి పల్లెజీవనము,  ప్రకృతి సౌందర్యం,ప్రజల ప్రేమోదంతాలు, ఆచారాలు, అలవాట్లు కనపడుతూంటాయి. ప్రతీగాథలో చిక్కని కవిత్వం పొటమరిస్తూంటుంది.}

  

సప్తశతి గాథలలో  చాలాచోట్ల జీవితానుభవాలు చక్కని ఉదాహరణలతో దర్శనమిస్తాయి

ధనస్సును తాకిన మరుక్షణం

రివ్వున దూరమౌతుంది బాణం

వంకరగా ఉండే వారితో

సూటిగా ఉండేవారు స్నేహించగలరా?   ------ గాథాసప్తశతి

ఒకప్పుడు నీ కనులు నా చెంపలను

అలా చూస్తూనే ఉండేవి

నేనీనాటికీ అలానే ఉన్నాను

నా చెంపలు కూడా.

నీ కళ్ళు మాత్రం అలా లేవు. ------ గాథాసప్తశతి

మనసుపడినవాటిని ఎంచుకొంటాము తప్ప

గొప్పలక్షణాలను బట్టి కాదు.

పుళిందులు ముత్యాలను కాదని

గురివిందలను కోరుకోరా? ------ గాథాసప్తశతి

సుదీర్ఘకాల సహజీవనం లో కష్టసుఖాలు పంచుకొని

ప్రేమ అర్ధాన్ని కనుగొన్నదంపతులలో

మొదటచనిపోయినవారు బ్రతికినట్లు    

రెండవవ్యక్తి ఉన్నా చచ్చినట్లే.   (142)

కత్తులు ధరించిన కసాయివాళ్ళు తోలుకుపోతూంటే

గేదెలు వెనక్కు తిరిగి తోటను చూస్తూ

ఇక శెలవు అంటూ సాగిపోయాయి. ------ గాథాసప్తశతి

మగడెంత బ్రతిమాలినప్పటికీ

తన కోపం తగ్గలేదన్న విషయాన్ని

ఆమె బహు నేర్పుగా చెప్పగలదు.

ఏకాంత మందిరంలో కూడా

మగనికి మర్యాదలు చేస్తోంది.   -----  (88)

రత్యానంతరం వివశురాలైన  ఆమె  

చనిపోయిందనుకొని

పాలెకాపు భయంతో పారిపోవటం చూసి

సగం విచ్చుకొన్న

కాయలభారంతో వంగిన పత్తిచెట్టు

నవ్వుకొంటోంది.  ------ (360)

ఓహ్. కాలమా!

ప్రేమకవిత్వం పట్ల రోసిన ఈ యువకుడు

బ్రతకటాన్కి తర్కాన్ని చదువుకొంటున్నాడు

మేమేమో

మా భర్తలకు పరిమితమయ్యాము. ------ గాథాసప్తశతి

(సమాప్తం)

బొల్లోజు బాబా

ఆశావాది – నజీమ్ హిక్మత్ (Optimistic Man – Nazim Hikmet)

ఆశావాది – నజీమ్ హిక్మత్ (Optimistic Man – Nazim Hikmet)

అతను చిన్నప్పుడు తూనీగల రెక్కలని తెంచలేదు

రేకు డబ్బాల్ని పిల్లుల తోకలకు కట్టలేదు

మిణుగురుల్ని అగ్గిపెట్టెల్లో బంధించనూలేదు

చీమలపుట్టల్ని ఏనాడూ నేలకూల్చలేదు.

అయినప్పటికీ  పెద్దయ్యాకా

అవన్నీ అతనికి జరిగాయి.

అతను చనిపోయేటపుడు పక్కనే ఉన్నాను

నన్ను కవిత్వం చదవమన్నాడు

సూర్యుడి గురించి, సముద్రం గురించి

అణురియాక్టర్ల గురించి, సాటిలైట్ల గురించి

మానవత్వపు తేజస్సు గురించి.

అనువాదం

బొల్లోజు బాబా

గాథాసప్తశతి - 6 (అన్యోన్య దంపతులు)

{గాథ అంటే రమ్యంగా ఉండే చిన్న సంఘటన అని అర్ధం. గాథాసప్తశతి అనేది హాలుడు అనే రాజు (శాతవాహనుడు) ఒకటవ శతాబ్దంలో ఏడువందల గాథలను సేకరించి సంకలన పరిచిన గ్రంధం పేరు. ఈ గాధలలో ఆనాటి పల్లెజీవనము, ప్రకృతి సౌందర్యం,ప్రజల ప్రేమోదంతాలు, ఆచారాలు, అలవాట్లు కనపడుతూంటాయి. ప్రతీగాథలో చిక్కని కవిత్వం పొటమరిస్తూంటుంది.}

గాథాసప్తశతి - అన్యోన్య దంపతులు
సప్తశతి గాథలలో ఎక్కువ భాగం ప్రేమానుభవాలే. భార్యభర్తల నడుమ నడిచే సరసాలు, కొత్త దంపతుల సరదాలు, కొత్తకోడలి పై కుటుంబసభ్యులు వేసే చెణుకులు వంటి వెన్నో ఈ గాధలలో కనిపిస్తాయి. వీటిద్వారా ఆనాటి సమాజపు కుటుంబవ్యవస్థ ఎలాఉండేదో అర్ధమౌతుంది.

తన ప్రేమ మరియు సుగుణాలతో భర్తను తన ఆధీనంలోకి తెచ్చుకొనే నాయికను స్వాధీనపతిక అని అంటారు. అలాంటి సుదతికి కోపం వచ్చినప్పుడు .......

పాదాలు పట్టుకొని 
బతిమాలుతున్న భర్త వీపునెక్కి 
చిన్నకొడుకు తైతెక్కలాడుతుంటే
అంత కోపంలోనూ ఆమెకు నవ్వాగలేదు. (11)

భర్త దేశాంతరం వెళ్ళగా అతని రాకకోసం ఎదురుచూస్తూ, చిక్కిశల్యమౌతూ ఉండే నాయికను ప్రాచీన కవులు ప్రోషిత భర్తృక అని వర్ణించారు.

అలాంటి ఒక ప్రోషితపతిక చిక్కి సగమయ్యింది అన్న విషయాన్ని ఈ గాథాకారుడు అన్యాపదేశంగా

ఎలాచెపుతున్నాడో చూడండి
చెలీ! నిజం చెప్పు! 
అందరికీ ఇలానే జరుగుతుందా?
మగడు దూరదేశమేగినపుడు 
భార్య గాజులు పెద్దవవుతాయా? (453)

ఇదే భావన ఈ గాథలో మంచి అందమైన పదచిత్రంలో...

ప్రవాసి భార్య పెట్టిన అన్నం ముద్దపై
జారిపడిన ఆమె గాజును చూసి
ఉచ్చు అనుకొని భయపడుతున్న కాకి 
తినటానికి రావటం లేదు. (205)

ఒక ప్రోషితపతిక తన భర్త ఎప్పుడు వస్తాడో అని గోడపై గీతలతో రోజులు లెక్కించుకొంటోందట

తుఫానుకు పైకప్పు ఎగిరిపోగా
వాన నీరు గోడలవెంబడి జారుతున్నపుడు
భర్త వచ్చే రోజుకోసం గోడపై వేసుకొన్న గీతలలెక్కలు 
చెరిగిపోకుండా చెయ్యి అడ్డం పెడుతుంది ఆ ఇల్లాలు. (170)

మరొక ప్రోషిత పతిక పరిస్థితి చూడండి.....

“ఎవరిగురించి ఆలోచిస్తున్నావు” అని ఆమెను అడగ్గా
“ఎవరూ లేరు” అని
భోరుభోరున ఏడవటం మొదలెట్టింది
మేము ఆమెతో కలిసి శోకించాం. (389)

ఋతు సమయంలో స్త్రీలు మొఖానికి పసుపు,నేయి కలిపిన మిశ్రమాన్ని పట్టించుకోవటం ఆనాటి ఒక ఆచారం. ఆ సమయంలో కూడా శృంగారం జరుపుకొన్నట్లు కొన్ని గాథలలో మనకు కనిపిస్తుంది. కానీ అటువంటి స్త్రీతో కలిసినట్లు నలుగురికీ తెలిస్తే నగుబాటు అవుతుందనే భయం ఉండేదని కూడా ఈ క్రింది గాథ ద్వారా తెలుస్తుంది.

పసుపు,నేయి మొఖానికి రాసుకొని ఉన్నప్పుడు
ముక్కు తగలకుండా, నుదురు తాకకుండా
పెదవులు సారించి ఆమె ఇచ్చిన చుంబనాన్ని
నేనెన్నటికీ మరువలేను. - 22

ఆ కాలంలో బహుభార్యత్వం ఉండేదని అనేక గాథల ద్వారా తెలుస్తుంది. అలాంటప్పుడు సవతుల మధ్య ఈర్ష్య, అసూయలు సహజమే. ఈ క్రింది గాథలో, చిన్నభార్య కలవకూడని స్థితిలో ఉన్నప్పటికీ, మగడు ఆమెతోనే ఉంటున్నాడని ......

చిన్నభార్య మొఖాన రాసుకొన్న 
పసుపు నేయిలని 
భర్త చాతీపై మరకలుగా చూసిన 
అతని ఇతర భార్యలు 
గుడ్లనీరు కుక్కుకొని శోకించారు. – 529

ఇది కూడా దాదాపు అలాంటిదే

రాత్రివేళ ఆమె పెదవులనుంచి భర్త 
చెరిపేసిన ఎరుపుదనం తెల్లారాక
ఆమె సవతుల నిద్రపోని కళ్ళల్లో ప్రత్యక్షమైంది - 106

ఒక చిత్రమైన ఊహ....

కొడుకు భర్త మధ్య కూర్చున్న ఆ ఇల్లాలి
చనుద్వయంలో ఒకటి పాలు కార్చితే
మరొకటి చక్కిలిగింత పొందుతోంది

ఈ గాథాకారుడు చేసిన ఊహ భిన్న అర్ధాలను స్ఫురించేదిగా ఉంటుంది....

“చూడు నీ కొడుకేంచేసాడో” అంటూ ఆమె
రేగుపండుపై నాటుకొన్న పిల్లవాని పాలపళ్ళ 
గుర్తుల్ని భర్తకు నవ్వుతూ చూపిస్తోంది. (200)

ఈ క్రింది గాథలోని పదచిత్రం ఎంతో ఉదాత్తంగాఅనిపించటమే కాక ఆనాటి సమాజాన్ని పట్టిచూపుతుంది.

ఊరికాపు అయిన మగని చాతీ
మానిన గాయాలతో ఎగుడుదిగుడుగా ఉండటం చే
దానిపై తలాన్చి పడుకొన్న భార్యకు నిద్రపట్టటం లేదు 
కానీ
ఊరు ప్రశాంతంగా నిదురపోతోంది. (31)

కోడలు వచ్చి కొడుకును కొంగున కట్టేసుకోగా, పనికికూడా వెళ్ళటం లేదట ఆ కొత్తబిచ్చగాడు ...... పాపం

వర్తకుడా!
నీకు ఏనుగు దంతాలు, పులిచర్మాలు
ఇదివరకట్లా ఎలా సరఫరా చేయగలం?
కొత్తకోడలు వయ్యారంగా పిరుదులు 
తిప్పుకుంటూ ఇంట్లో తిరుగుతూంటే! (951)

ఇది ఒక గమ్మత్తైన ఆలోచన.....

విచ్చుకొన్న నెమలి పురిలా చెదిరిన జుట్టు
వణికే తొడలు, తేలేసిన కళ్ళు-
మగరాయుడిలా రమించాలనుకొన్న ఓ మగువా
తెలిసిందా మగాడి కష్టం ఎంతటిదో?

ఇది ఒక అద్బుతమైన ఊహ.......

రాత్రివేళ ఆలుమగలు 
మాట్లాడుకొన్న మాటల్ని విన్న రామచిలుక 
ఉదయాన్నే అందరిఎదుటా వాటిని వల్లెవేస్తుంటే
సిగ్గుతో బెదిరిపోయిన కొత్తకోడలు
చిలుకనోరు మూయించటానికి
చెవిపోగులోని కెంపును తొలగించి 
దానిమ్మగింజ ఇదిగో తిను అని అందిస్తోంది 
ఏంచేయాలో తెలీక.


బొల్లోజు బాబా

గాథాసప్తశతి - 5 (ప్రేమ గాథలు)

{గాథ అంటే రమ్యంగా ఉండే చిన్న సంఘటన అని అర్ధం. గాథాసప్తశతి అనేది హాలుడు అనే రాజు (శాతవాహనుడు) ఒకటవ శతాబ్దంలో ఏడువందల గాథలను సేకరించి సంకలన పరిచిన గ్రంధం పేరు. ఈ గాధలలో ఆనాటి పల్లెజీవనము, ప్రకృతి సౌందర్యం,ప్రజల ప్రేమోదంతాలు, ఆచారాలు, అలవాట్లు కనపడుతూంటాయి. ప్రతీగాథలో చిక్కని కవిత్వం పొటమరిస్తూంటుంది.}

గాథాసప్తశతి - ప్రేమ గాథలు

సప్తశతి గాథలలో ఎక్కువ భాగం ప్రేమానుభవాలే. అందులో కూడా విరహము, రహస్యసమాగమములు, స్వైరిణీ సంయోగాలు, వివాహం వెలుపలి ప్రేమోదంతాలు వంటి అంశాలు ఎక్కువ. ఇవి ఆ కాలంలో అసహజం కాదని భావించాలి. ఆనాటి ప్రజలు శృంగారాన్ని హాయిగా అనుభవించారు, మాట్లాడు కొన్నారు, అందమైన కవిత్వరూపంలో వ్రాసుకొన్నారు.

Love at first sight అన్న మాట ఎప్పటిదో తెలియదు కాని “చూపులు కలిసిన శుభవేళ” అనే ఈ గాథ మాత్రం

రెండువేల ఏళ్ళనాటిది.....
అతడు ఆమెవైపు చూసాడు
ఆమె అతనివైపు చూసింది. 
ఆ శుభవేళే వారు తమ ప్రేమను 
ఖాయపరచుకొన్నారు -- 627

వస్తానన్న సమయానికి రాకుండా ఆలస్యం చేసిన ప్రియుని పై ప్రేయసి అలుకబూనటం ఎంత అందంగా ఉంటుందీ....

ప్రియా
నీవు నిజంగా నిద్రపోవటం లేదని
కళ్ళు మాత్రమే మూసుకొన్నావని 
నీ చెంపలు నా ముద్దుకు పులకరించటం ద్వారా
నాకు తెలుస్తూందిలే,
ఇంకెప్పుడూ ఆలస్యం చేయను సరేనా! (20)

ఈ గాథలో వర్ణించిన సంఘటన ఎంతో అందంగా, తోడు దొంగల్ని పట్టించేదిగా ఉంటుంది.

రేవు మెట్లు ఎగుడుదిగుడుగా ఉన్నాయనే సాకుతో
ఆమె అతని చాతీకి అతుక్కుపోయింది
అతనుకూడా నిజంగా అదే ఉద్దేశంతో
ఆమెను బలంగా కౌగిలించుకొన్నాడు 193

ఈ గాథలో మరో ఇద్దరు దొంగలు అందంగా పట్టుబడ్డారు.

ఆ బాటసారి ఇందాకటి నుంచి
దోసిటివేళ్లు ఎడంచేసి నీళ్ళు తాగుతున్నాడు
తలపైకెత్తి చలివేంద్రం అమ్మాయినే చూస్తో.
అది గమనించిన ఆమె కూడా 
సన్నంగా ఉన్న ధారను మరింత తగ్గించింది. 161

ఒక అందమైన సందర్భాన్ని మరో రమ్యమైన ఒక పోలికతో ఎలా ముడిపెట్టాడో ఈ గాథాకారుడు చూడండి..

కోపం వల్ల కలిగిన ఆమె చెక్కిళ్ళ ఎరుపు 
అతను మోహంతో చుంబిస్తున్నప్పుడు
క్రమక్రమంగా అదృశ్యమౌతోంది
గాజుపాత్రలోని ద్రాక్షమధువులా. (933)

ముందుగా చెప్పినట్లు ఈ క్రింది గాథను చదివేటపుడు, ఆనాటి సమాజాన్ని దృష్టిలో నిలుపుకోవాలి...

ఊరంతా తుంటరి కుర్రాళ్ళు
వసంతకాలం, యవ్వనం, ముసలిభర్త, ఇప్పసారాయి 
ఏంచెయ్యాలో ఎవరూ చెప్పక్కర్లేదు
చెడిపోకుండా ఉండాలంటే చావొక్కటే దారి. (197)

వితంతువులైన స్త్రీలు అలనాటి కుటుంబాలలో సభ్యులుగా ఉండేవారని అనేక గాథలద్వారా అర్ధమౌతూంటుంది. ఈ క్రింది గాథలో అలాంటి ఒక స్త్రీకి వచ్చిన పెద్ద అనుమానం.......

చలికాలపు రాత్రులు ఎంతకీ తరగవు దీర్ఘమైనవి
చాన్నాళ్లుగా భర్త ఊళ్ళోనే లేడు 
రాత్రుళ్ళు చక్కగా నిద్రపోవచ్చు కదా!
పగలు నిద్రపోతున్నావు; ఏమిటి సంగతీ? (66)

ఈ గాథలో ఓ అత్తకు తగ్గ కోడలు దర్శనమిస్తుంది.....

కోడలు పిల్లా!
వెదురు ఆకులు నీ జుట్టులో చిక్కడి ఉన్నాయి
అత్తా!
నీ వీపంతా దుమ్ముఅంటుకొని ఉంది. (676)

ఈ గాథలో కనిపించే వ్యంగ్యం కానీ వెక్కిరింత స్థాయిని కానీ గమనిస్తే, అప్పటి ప్రజలు నిత్యజీవితంలో ఎంత సెన్స్ ఆఫ్ హ్యూమర్ తో బ్రతికి ఉంటారో అని ఆశ్చర్యం కలుగక మానదు.

భర్త శవంపై పడి ఆ మదనవతి
మూర్చలు పోతూ, గుండెలు బాదుకొంటూ ఏడిస్తే
ఎక్కడ సతీసహగమనం చేసుకొంటుందో అని
అందరూ హడిలి చచ్చారు...ఆమె ప్రియుడి తో సహా! (873)

రహస్యప్రేమికునికి సంకేతాల ద్వారా తన సంసిద్దతను తెలియచేసే విలాసవతులు గాథలలో చాలాచోట్ల కనిపిస్తారు. ఈ క్రింది గాథలో ఇంట్లో బస తీసుకొంటున్న బాటసారికి ఓ మోహనాంగి ఎలా తెలివిగా తను మనసులోని మాట చెపుతున్నదో చూడండి...

ఇది మా అత్త పడుకొనే చోటు
ఇక్కడ నేను పడుకొంటాను
అక్కడ పనివాళ్ళు
బాటసారీ! చీకట్లో కనిపించటం లేదని
నా పైన పడేవు. జాగ్రత్త సుమీ! - (669)

ఈ క్రింది గాథ కూడా దాదాపు అలాంటిదే

చిమ్మ చీకటి అలముకొంది
మగడు పొరుగూరు వెళ్ళాడు
ఇంట్లో ఎవరూ లేరు, దొంగలు పడతారేమో!
పొరుగింటివాడా కాస్త కనిపెడుతూ ఉండు - (335)

ఇవి ఒక స్వైరిణి మాటలులా అనిపిస్తాయి. అయినప్పటికీ ఈ గాథలో తొంగిచూసే ఆత్మవిశ్వాసం (నేను నేనే అనుకోవటం వరకూ) ముచ్చటగొల్పుతుంది.

నేను పల్లెటూర్లో పుట్టి పెరిగిన దాన్ని
పల్లెటూరివాసిని 
పట్నం పద్దతులు నాకు తెలియవు
అయినప్పటికీ
పట్నపు ఇంతుల భర్తల్ని వశపర్చుకోగలను
ఎందుకంటే నేను నేనే - 705

చెట్టెందుకెక్కావు అంటే గడ్డికొయ్యటానికి అన్నాట్ట ఒకడు, అలా ఉందీ వ్యవహారం.

ఓ బాలకా
పూలెందుకు కోస్తున్నావు
దేవతలు సంతోషించటానికి ఉదకం చాలు కదా!
గోదావరి తీరాలు
యువకులను పాడుచేస్తున్నాయి. – 355

జారిణులపట్ల వ్యామోహం పెంచుకొంటున్న కుర్రవానికి ఇచ్చిన ఉచిత సలహా...

బాలకా!
తొందరపడకు
బధ్రపరచమని ఉంచటానికి 
ఇది సరైన చోటు కాదు
నాకు తెలిసున్నంతమేరకు
ఇక్కడ దాచుకొన్న హృదయాల్ని 
ఎవ్వరూ తిరిగిపొందలేదు - 154


బొల్లోజు బాబా